(အဘီဆီဒါရိန္) ေရးဟန္
Abecedarian (အဘီဆီဒါရိန္)ေရးဟန္
Dr.Seuss နဲ႔ အက္ဒြပ္ဂိုေရ (EdwardGorey) တို႔ေရးခဲ့တဲ့ ခေလးေတြ အတြက္ ကဗ်ာေလးေတြပါပဲ။ မီနီ မိုးနစ္(mnemonic)လို႔ေခၚတဲ့ခေလးေတြ လြယ္လြယ္ကူကူ မွတ္မိေအာင္ ေဖၚျမဴလာထုတ္ၿပီးေရးတဲ့ဟန္ပါ။ ဟီဘ႐ူးကဗ်ာေလးေတြဟာခေလးေတြ အကၡရာေတြမွတ္မိေအာင္ "မီနီမိုးနစ္" နဲ႔ ေရးဖြဲ႕ၾကတယ္။ အေကာင္းဆံုးအဘီဆီဒါရိန္ကို ျပပါဆိုရင္ေတာ့ ဂ်ိမ္းဘုရင္ရဲ႕ ဆလံက်မ္း (၁၁၈)နဲ႕ (၁၁၉) တို႔ပဲျဖစ္တယ္။ဝါက်စတဲ့ စာလံုးေတြကို အစဥ္အတိုင္းတည္ထားၿပီး ကဗ်ာကို တည္ေဆာက္တာဟာ ခေလးေတြကို ပိုၿပီးမွတ္မိေစခဲ့တယ္။ ေခတ္ၿပိဳင္ေတြထဲ မွာလည္း အဘီဆီဒါရိန္ကို ေတြ႔ရတာပဲ။
ကယ္ရိုလင္းဖိုေခ်း(Carolyn Forche’) ေရးတဲ့ “Blue Hour”ဟာ ထင္ရွားတယ္။ ကယ္႐ိုလင္းဟာ “အဘီဆီဒါရိန္” ကိုေပါက္ေျမာက္ထားသူ တစ္ဦးအျဖစ္သံသယ ရိွစရာမလိုပါဘူး။ သူ႔ရဲ႕အေကာင္းဆံုး ေနာက္ထပ္တစ္ပုဒ္ကေတာ့“On Earth” (ကမၻာေပၚမွာ )ပဲျဖစ္တယ္။ ဝါက်ရဲ႕အစ ဒါမွမဟုတ္ စာပိုဒ္ရဲ႕ အစမွာပဲ အကၡရာေတြကိုဆင္တာမဟုတ္ပဲ စာလံုးေတြမွာပါ ဆင္ထားတယ္။ ခေလးေတြအတြက္ ရည္ရြယ္တယ္ ဆိုေပမယ့္ ကဗ်ာကိုတည္ေဆာက္ရာမွာ အေတာ္လွတဲ့ အသံုးျဖစ္တယ္။
"Languid at the edge of the sea
Lays itself open to immensity
Leaf-cutter ants bearing yellow trumpet flowersalong the road
Left everything left all usual worlds behind
Library, lilac, linens, litany."
Carolyn Forche
ပင္လယ္ရဲ႕အစြန္အဖ်ား၌ အားအင္ယုတ္ေလ်ာ့စြာ
လဲေလ်ာင္းကိုယ္ကိုယ္ကို ႀကီးမားက်ယ္ေျပာဖို႔ ဖြင့္ထုတ္ပစ္
အရြက္ျဖတ္တဲ့ပုရြက္ဆိတ္ေကာင္ေတြ
လမ္းတစ္ေလွ်ာက္အဝါေရာင္ေခါင္းေလာင္းပန္းမ်ား တြန္းထိုးသယ္ပိုးေန
ထားခဲ့တဲ့အရာရာတိုင္း အားလံုးေသာ ပံုမွန္ကမၻာမ်ား ထားခဲ့ေနာက္မွာ
လိုင္ဘရီ၊လိုင္လစ္ပန္း၊ လီနင္စ၊ လစ္တနီ - (ဘုရားတတဲ့ ဆုေတာင္းစာ)
ကယ္ရိုလင္းဖိုေခ်း
ဒီအပိုဒ္ကကယ္ရိုလင္းရဲ႕ "ကမၻာေပၚမွာ"ကဗ်ာရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းပါ။ ဝါက်တိုင္းကို အယ္လ္ (L) နဲ႔ စထားၿပီး ေနာက္ဆံုးလိုင္းေတြမွာေတာ့ဘဒၵကမၻာေပၚမွာ (ဝါ) သူမရဲ႕ ကမၻာေပၚမွာ ေန႔တဓူဝ မထူးျခားတဲ့ အရာမ်ားကို လွလွပပ ေရးသြားတယ္။
(Library) စာၾကည့္တိုက္ရယ္၊ လိုင္လစ္ပန္းေတြရယ္၊ လီနင္သားပိတ္စ ေတြရယ္၊ ဘုရားသခင္ေစာင္မဖို႔အုပ္စုလိုက္ ဆုေတာင္းၾကတဲ့ Litany လို႔ေခၚတဲ့ ဆုေတာင္းပြဲေတြရယ္၊ သူမထားခဲ့ခ်င္ၿပီတဲ့။
ေနာက္ထပ္ဥပမာ ေလးတစ္ခုေလာက္ ၾကည့္လိုက္ရင္ျဖင့္ အဘီဆီဒါရိန္ အသံုးဟာ ဘယ္ေလာက္လွပသလဲဆိုတာ ခင္ဗ်ားတို႔သေဘာေပါက္သြား ပါလိမ့္မယ္။ ေအာက္မွာ ေဖၚျပမယ့္ ကဗ်ာကေတာ့ အင္ဂ်ာခရစ္တန္ဆင္(Inger Christensen) ေရးၿပီး ဆူဇန္ေနး(ဒ) (Susanna Nied) ဘာသာျပန္ထားတဲ့ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ပါ။ ပိုဒ္ခြဲ (၃) နဲ႔ (၄) ကိုပဲ ေကာက္ႏႈတ္ထားပါတယ္။စာလံုးရဲ႕ အဓိပၸါယ္ထက္ စာလံုးေတြေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ကဗ်ာေရးသူရဲ႕ အႏုပညာကို ေတြ႔ရမယ္။ (ကြ်န္ေတာ္ဘာသာမျပန္ေတာ့ပါဘူး။ သူေပးခ်င္တာက ဘာသာျပန္ျခင္းရဲ႕နယ္နမိတ္အလြန္ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။)
3
cicadas exist; chicory, chromium
citrus trees; cicadas exist;
cicadas, cedars, cypresses, the cere-
bellum
4
doves exist, dreamers, and dolls;
killers exist, and doves, and doves;
haze, dioxin, and days; days
exist, days and death; and poems
exist; poems, days, death
အယ္ဖာဘတ္‘ေအ’ စာလံုးအႀကီး တစ္ပိုဒ္၊‘ေအ’ စာလံုးအေသးတစ္ေၾကာင္း တစ္လွည့္စီအသံုးလို အကၡရာအားလံုးကိုကဗ်ာလုပ္ထားတယ္။ ဒါဟာ ကဗ်ာဆရာရဲ႕ အျခားေသာ အရည္အေသြးတစ္ရပ္ ျဖစ္လာတယ္။ ကဗ်ာခ်ည္းသက္သက္ေပးခ်င္တဲ့ ဖန္တီးမႈရဲ႕ေဘာင္ကို ေက်ာ္ၿပီး ဝါက်အစ အကၡရာ ေတြရဲ႕ အႀကီးအေသးအဓိပၸါယ္ သတ္မွတ္ခ်က္တို႔ကိုတည့္သြင္းလာတယ္။
ေပါ့ပ်က္တဲ့အကၡရာ (Nonsense Alphabet ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္)
A
A was an ant ေအဆိုတာပုရြက္ဆိတ္တစ္ေကာင္ျဖစ္ခဲ့
Who seldom stood still, တစ္ခါတရံလြတ္လြတ္ ကြ်တ္ကြ်တ္ မတ္တပ္ရပ္
And who made a nice house ၍အပ်ံစားအိမ္ကေလးေဆာက္ခဲ့ပံုက
In the side of a hill. ေတာင္နံရံေလးထဲမွာ
a
Nice little ant! အေတာ္ဟုတ္တဲ့ပုရြက္ဆိတ္ ကေလး
B
B was a book ဘီဆိုတာစာအုပ္ကေလးတစ္အုပ္ျဖစ္ခဲ့
With a binding of blue, အဖံုးျပာလြင္လြင္နဲ႔
And pictures and stories ရုပ္ပံုေတြ၊ဇတ္လမ္းေတြနဲ႔အတူ
For me and for you. မင္းအတြက္နဲ႔ငါ့အတြက္သူ
bNice little book! အေတာ္ေကာင္းတဲ့စာအုပ္ကေလး
C
Cwas a cat စီဆိုတာေၾကာင္ တစ္ေကာင္ျဖစ္ခဲ့
Who ran after a rat; ႄကြက္ေနာက္ကေျပးလိုက္တဲ့ေၾကာင္
But his courage did fail ဒါေပမယ့္သူ႔ရဲ႕ သတၱိေတြၿပိဳလဲခဲ့
When she seized on his tail. သူ႔အၿမီးကိုသူမျဖတ္ခနဲ ဆုတ္ကိုင္ခဲ့တဲ့အခါ
c
Crafty old cat! ေကာက္က်စ္တဲ့ေၾကာင္အိုရယ္
အက္ဒြပ္လရာ (Edward Lear)
Alphabet Poem
B said. "My Boy, oh, do not cry; it cannotdo you good!"
ငါ့ေကာင္ေလး၊ မငိုပါနဲ႔ ငိုျခင္းကမင္းကို ေကာင္းလာေအာင္မလုပ္ေပးႏိုင္ဘူး။
C said, "A Cup of Coffee hot can't do youany harm."
ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ ပူပူဟာ မင္းကို နာက်င္ေအာင္မလုပ္ ႏိုင္ပါဘူး။
D said, "A Doctor should be fetched, andhe would cure the arm."
ဆရာဝန္တစ္ေယာက္ ကို လာေအာင္လုပ္သင့္တယ္ ၿပီးေတာ့ သူကလက္ေမာင္းကို ကုခ်င္တယ္ေလ။
E said, "An Egg beat up with milk wouldquickly make him well."
ၾကက္ဥတစ္လံုးကို ႏို႔ထဲမွာ ေခါက္တာက သူ႔ကို အျမန္ေကာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္တယ္။
F said, "A Fish, if broiled, might cure,if only by the smell."
ငါးတစ္ေကာင္ကို ကင္လိုက္လို႔ အနံ႔ေလးထြက္လာတာနဲ႔ မ်ားကုလို႔ရႏိုင္ေကာင္းရဲ႕။
G said, "Green Gooseberry fool, the bestof cures I hold."
ဂရင္းဂူစ္ဘယ္ဂို ဖိုးလ္၊ ရထားတာထဲက အေကာင္းဆံုးကုထံုးေတြ။
H said, "His Hat should be kept on, tokeep him from the cold."
သူ႔ေခါင္း ကို ဆက္လုပ္သင့္တယ္၊ ေအးတာေလးနဲ႔ ထုပ္ထား။
I said, "Some Ice upon his head will makehim better soon."
သူ႔ေခါင္းေပၚက ေရခဲတစ္ခ်ိဳ႕ဟာ သူ႕ကို သက္သာေစမွာပါ။
J said, "Some Jam, if spread on bread, orgiven in a spoon!"
ယိုတစ္ခ်ိဳ႕ ေပါင္မုန္႔ကိုသုတ္တာ မဟုတ္လည္း ဇြန္း ထဲကအတိုင္းပဲေပါ့။
K said, "A Kangaroo is here,—this picturelet him see."
ဒီမွာသားပိုက္ေကာင္တစ္ေကာင္၊ သူ႔ကိုဒီပံုေပးၾကည့္လုိက္ပါ။
အက္ဒြပ္လရာ (Edward Lear)
ေသာမက္(စ္) ဟာဒီ(Thomas Hardy) ရဲ႕ The Darkling Thrush မွာေတာ့ေလွကားထစ္ ဝါက်မ်ားနဲ႔ လိုင္းအဖြင့္စာလံုးတိုင္း အကၡရာအႀကီးေတြနဲ႔။ အဂၢါအယ္လင္ပိုးရဲ႕ Acrostic ကို ဖတ္ၾကည့္။ ကိုးေၾကာင္းပဲရိွတဲ့အဲဒီကဗ်ာမွာ Line ေတြဟာ တစ္ေၾကာင္းတစ္ပုဒ္အသြင္ေပးတယ္။ Arostic ပံုစံဟာ ဝါက်အလယ္မွာလည္းအကၡရာ ကိုထင္ရွားေစလိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ေတြစာဖတ္သူ ဆီေရာက္ဖို႔သံုးၾကတယ္။
An Acrostic
Elizabeth it is in vain you say
"Love not" — thou sayest it in so sweet a way:
In vain those words from thee or L.E.L.
Zantippe's talents had enforced so well:
Ah! if that language from thy heart arise,
Breath it less gently forth — and veil thine eyes.
Endymion, recollect, when Luna tried
To cure his love — was cured of all beside —
His follie — pride — and passion — for he died.
- Edgar Allan Poe
အဂၢါအယ္လင္ပိုးရဲ႕ Acrostic ကို ဖတ္ၾကည့္။ ကိုးေၾကာင္းပဲရိွတဲ့အဲဒီကဗ်ာမွာ Line ေတြဟာ တစ္ေၾကာင္းတစ္ပုဒ္အသြင္ေပးတယ္။ Arostic ပံုစံဟာ ဝါက်အလယ္မွာလည္းအကၡရာ ကိုထင္ရွားေစလိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ေတြစာဖတ္သူ ဆီေရာက္ဖို႔သံုးၾကတယ္။
- ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း
