စာလံုးေရလိုက္ ခ်နည္းေတြအျပင္ “အသတ္” အကၡရာနဲ႕ အခ်ပိုဒ္ ေရးဖဲြ႕ပံုကို ၾကည့္ၿပီး ေခၚတဲ့ ခ်နည္းေတြ
လည္း ရွိပါေသးတယ္။ ဒီနည္းေတြ မွာကေတာ့ အားလံုးဟာ ၇-လံုးခ် ခ်ည္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ထူးဆန္းေထြလာ
ပိုဒ္စံုသံုးပိုဒ္လံုး အရွည္အတို မညီ၊ အခ်ီအခ် မတူဘဲ ေရးဖဲြ႕ထားတဲ့ ရတုမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။ ကာရန္နည္း
နည္း ကဲြလဲြၿပီး ခ်ထား တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ မဃေဒဝလကၤာသစ္၊ ပိုဒ္ေရ-၃၃၆၊ ၃၃၇၊ ၃၃၈ တုိ႕မွာ ေလာကီ
ကိုးရာ .... ဦးထက္ဆင္ရ သည္ဘုရား။ ေဗာဓိမ်ိဳးလ်ာ ... ဗိုလ္ေပါင္းရႊင္ပ် သည္ဘုရား။ ေမာဠိစိုးကာ ...
မတ္မ်ားတင္ၾကသည္ဘုရား။ ဆုိၿပီး မန္လည္ဆရာေတာ္ႀကီးက ေရးဖဲြ႕ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရတုမွာ
အခ်ီအခ် မညီလည္း ေရးလို႕ရပါတယ္။ အခ်ီပဲညီၿပီး အခ်မညီလည္း ရပါတယ္။ အခ်ီအခ် ညီမွ ရတုေခၚတာ
မဟုတ္ဘူးဆုိတာသိႏုိင္ပါတယ္။ နဝေဒးရတု အမွတ္-၇၇၊ ဟင္သာဝတီၿမိဳ႕ဘဲြ႕ရတုနဲ႔အမွတ္-၇၈အင္းဝၿမိဳ႕
ဘဲြ႕ ရတုမွာလည္း ဒီနည္းနဲ႕ ခ်ီထားခ်ထားပါတယ္။ နဝေဒးရတု အမွတ္-၈၂ ဥေဒါင္းမ အေမးရတု၊ ၈၃
ဥေဒါင္းဖို အေျဖ အလုိက္ရတု ေတြမွာ အခ်ီညီၿပီး အခ်ကာရန္ လံုးဝမညီပါဘူး (တခု သတိျပဳဖုိ႕က အခ်ီ
မညီဘဲ အခ်ညီတဲ့ ရတုေတာ့ မေတြ႕ဖူး ေသးပါဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ေရးလို႕ မရဘူးေတာ့လည္း မဟုတ္ပါဘူး။
ဆိုလို႕မေကာင္းလို႕ ေရွးပညာရွင္ေတြ ဒါမ်ိဳး မေရးခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အခ်ီေရာ အခ်
ေရာ ညီတဲ့ ပိုဒ္စံုရတုေတြဟာ ေရးရပိုခက္သလုိ ဆုိလို႕လည္း ေကာင္းတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္
အခ်ီေရာ အခ်ေရာ ညီေအာင္ ေရးဖို႕အားထုတ္သင့္ပါတယ္။)
ညြန္႔ရွင္
အသတ္ရွိတဲ့ စာလံုးနဲ႕ပဲ ခ်ထားတာမ်ိဳးကို ညြန္႕ရွင္ လို႕ ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ - မင္းေရာင္မင္း႐ုပ္ မင္းေသြး
တည္း။ ဆုိၿပီး ခ်ထား တာမ်ိဳးပါ။
ေပါက္ျပ
အသတ္မပါတဲ့ အကၡရာနဲ႕ အသတ္ပါတဲ့အကၡရာ ေရာၿပီး အကၡရာအညီအမွ် ခ်ီထား ခ်ထားတာမ်ိဳးကို
ေပါက္ျပခ်နည္း လို႕ ေခၚေၾကာင္း ကဝိကဏၭပါသ က်မ္း၊ စြယ္စံုေက်ာ္ထင္က်မ္းနဲ႕ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္
က်မ္းေတြမွာျပထားပါတယ္။ ျမင္သာတာမုိ႕ ဥပမာ မျပေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ မန္လည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး
ရဲ႕ ကဝိကဏၭပါသက်မ္းကိုပဲ မွီျငမ္းေရးသားတဲ့ ရတုခ်နည္း လကၤာအရဆုိရင္ေတာ့ အသတ္ လံုးဝမပါဘဲ
ခ်ရတယ္ လို႕ ဆုိပါတယ္။ ဥပမာ - ေရႊၾကာငါးခု ႐ုံလုိ႕ေဝ။ ဆုိၿပီး ခ်တာမ်ိဳးပါ။
ငံုဖူး
“၍” ဆုိတဲ့အကၡရာ မပါေစရဘဲ က်န္တဲ့ အသတ္နဲ႕ပဲ ခ်ီျခင္းခ်ျခင္းကို ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ လက္ဝဲသုႏၵရ
အမတ္ႀကီးရဲ႕ မဲဇာေတာင္ေျခ-ခ်ီ ရတုမွာ “ေနျခည္ျဖာမွ ေႏြးေသာေၾကာင့္” ဆုိၿပီး ခ်ထားတာမ်ိဳးကို ေခၚပါ
တယ္။ မန္လည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရဲ႕ ရတုခ်နည္း လကၤာအရဆုိရင္ေတာ့ “ဤ” ဆုိတဲ့ အကၡရာလံုးဝ
မပါဘဲ ခ်ရတယ္ လို႕ ဆုိပါတယ္။
ပုလဲသြယ္ (မုေလးသြယ္)
ဒီ အခ်ီအခ်နည္းကို မုေလးသြယ္ လုိ႕လည္းေခၚပါတယ္။ အသတ္လည္းပါ၊ “၍” ဆုိတဲ့ အကၡရာလည္း
ပါတဲ့ အခ်ီအခ်နည္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ - လက္႐ံုးခ်ီ၍ ညြတ္ေတာ္မူ က်မ္းညီေျဖာင့္တန္းေစၿပီး၍။
(မဃေဒဝလကၤာသစ္၊ ပိုဒ္ေရ-၃၂၆။ မန္လည္ဆရာေတာ္) ဆိုၿပီး ခ်တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။
လည္ကုပ္ခ်ီ (အစငင္)
ကဝိကဏၭပါသ က်မ္းရဲ႕ ရတုခ်ီခ်နည္း လကၤာအရ “... အခ်ီလည္ကုတ္၊ ေရွ႕ပုဒ္-ဒု-တ၊ ပါဒႏိႈက္ဝယ္၊
ဓိပၸါယ္ျဖစ္ေစ၊ ပုဒ္ျဖစ္ေစပင္၊ ယူေလတတန္ ...” ဆုိတဲ့အတုိင္း ေရွ႕ပုဒ္ (အပိုဒ္ႀကီး) ရဲ႕ ဒုတိယပါဒ၊
တတိယပါဒ ေတြထဲက ပါဒတခုခုမွာပါတဲ့ အကၡရာ (သုိ႕မဟုတ္) အဓိပၸါယ္ကို ယူၿပီး ျပန္ခ်ီတာမ်ိဳးကို
ေခၚပါတယ္။ “၄င္းနည္းကို ရတနာသိခၤ မည္ေသာ ကုန္းေဘာင္ၿမိဳ႕ အေနာက္ ခရီးတတိုင္ကြာ ဆီးေတာ
ရြာဘြား ေမာင္တိုး၏ ရတုအေျဖ၌ (အစငင္) ဆုိနည္းဟူ၍ ျပသည္။” လုိ႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ
ဆုိထားပါတယ္။ မန္လည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးရဲ႕ ရတုခ်နည္း လကၤာအရဆုိရင္ေတာ့ “ေရွ႕ဝယ္မဆြ၊
ပုဒ္အစ၏၊ ဒု, တ, အကၡရာ၊ တျဖာျဖာႏွင့္၊ ဓိပၸာယတၳ၊ ခ်ီတံုကမူ၊ နာမအညီ၊ လည္ဂုတ္ခ်ီ တည့္၊ ...” လုိ႕
ဆုိထားတဲ့အတြက္ ေရွ႕ကပုဒ္ (အပိုဒ္ႀကီး) ရဲ႕ အစ ဒုတိယ၊ တတိယ အကၡရာ တခုခု ကို တုိက္႐ိုက္ သို႕
မဟုတ္ အဓိပၸာယ္အတူတူ ယူၿပီး ေနာက္အပိုဒ္ႀကီးမွာ ျပန္ခ်ီျခင္းကို ဆုိလိုပါတယ္။ ဒီ နည္းႏွစ္နည္းက
အနည္းငယ္ ကဲြျပားမႈရွိေနပါတယ္။
အဖ်ားေကာက္
“ထိုျပည္တဝ၊ ေရွ႕ပုဒ္ခ်၍၊ ပါထ-ခရာ၊ အဓိပၸာႏွင့္၊ ယူကာခ်ီေျမႇာက္၊ အဖ်ားေကာက္ တည့္ ...” လုိ႕
မန္လည္ဆရာေတာ္ ဘုရားႀကီး ရဲ႕ ရတုခ်နည္းလကၤာ ထဲမွာ ေရးသားထားခ်က္အရ ေရွ႕ပုဒ္ရဲ႕ အခ်
မွာပါတဲ့ အကၡရာ၊ ဒါမွမဟုတ္ အဓိပၸာယ္ကို အဖ်ားမွေကာက္ယူၿပီး ခ်ီျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စာဆုိေတာ္
အေနာက္ဝန္မင္း ေမာင္ဥ ရဲ႕ ရတုပိုဒ္စံုမွာ ပထမပိုဒ္ကို “ကၽြမ္းငယ္ေဖာ္” လို႕ ခ်ီၿပီး “ရႊင္ေပ်ာ္ေလးျမတ္၊
ေပးသက္မွတ္” လို႕ ခ်ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒုတိယပိုဒ္ကို “မွတ္သက္ေပး” လို႕ ျပန္ခ်ီၿပီး “ျမင့္ၾကာေခၚတမ္း
ေဖာ္ငယ္ကၽြမ္း” လို႕ ခ်ပါတယ္။ တခါ တတိယပိုဒ္ကို “သက္မွတ္ေပး” လို႕ ခ်ီၿပီး “ၾကာျမင့္ေခၚတမ္း ေဖာ္
ငယ္ကၽြမ္း” လို႕ ျပန္ခ်ပါတယ္။ ပထမပိုဒ္ရဲ႕ အစ “ကၽြမ္းငယ္ေဖာ္” နဲ႕ ျပန္ခ်ိတ္ထားတာကို ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။
ဒီရတုကို သီးသန္႕ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။
ေရႊေလာင္းပ်ံ
က, စ, တ, ယ, ရ, ပ, မ အကၡရာေတြနဲ႕ ခ်ီျခင္း ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ - မန္လည္ဆရာေတာ္က
မဃေဒဝလကၤာသစ္၊ ပိုဒ္ေရ ၁၄၇၊ ၁၄၈၊ ၁၄၉ ေတြမွာ ...
ကြင္း၍ေသရတတ္ဘိမူ (၁၄၇)
ကင္း၍ေကြရတတ္ဘိမူ (၁၄၈)
ရွင္း၍ေနရတတ္ဘိမူ (၁၄၉) ဆုိၿပီး (ရတတ္ဘိမူ) နဲ႕ခ်ည္း ခ်ထားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
ေသာ္တာေရာင္ (အညြန္႕မဲ႕၊ စာတင္း မီးစ)
အသတ္တူ၊ အသံတူ၊ ကာရန္တူ ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ညီၾကေပမဲ့လည္း ...“ဟု(ဟူ)” ဆုိၿပီးခ်ရင္
(အညြန္႕မဲ႕၊ စာတင္း မီးစ) လုိ႕လည္းေခၚပါတယ္။ ဥပမာ “ကံဟုမဆုိ စမာတည္း။” ဆုိၿပီး ခ်ထားတာမ်ိဳး
ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီခ်နည္းမွာ ၇-လံုးသာမက ၉-လံုးလည္း ခ်ေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာ - မဃေဒဝလကၤာသစ္၊
ပိုဒ္ေရ-၁၁၉၊ ၁၂၀၊ ၁၂၁ ေတြမွာ မန္လည္ဆရာေတာ္က ... “ေဝးကြာတေစေစႏွင့္သာတမံု႕၊ (၁၁၉)
ေခ်ာက္ခ်ားတေမႊေမႊႏွင့္သာတမံု႕၊(၁၂၀) ဆင္းရဲတေပေပႏွင့္သာတမံု႕ (၁၂၁)” ဆိုၿပီး "ႏွင့္သာတမံု႕"
လို႕ သတ္တူ သံတူ ကာရန္တူ ခ်ထားတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။
ကကၠဴဆူးခ်ီ၊ ကကၠဴဆူးခ်
သံုးပိုဒ္လံုး အရွည္အတို (အပိုဒ္ငယ္ - ပါဒ အေရအတြက္) ညီမွ်ၿပီး အခ်ီအခ် ကာရန္ မညီဘဲ စပ္ထားတာမ်ိဳး
ျဖစ္ပါတယ္။ ျမင္သာတဲ့အတြက္ ဥပမာ အထူးမေဖာ္ျပေတာ့ပါဘူး။
ေနေရာင္ျခည္ေျပး
က, ဟ, ထ ဆုိတဲ့ အကၡရာ ၃-လံုးထဲက တလံုးလံုးနဲ႕ ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ “ကား” ႏွင့္ ခ်လွ်င္လည္း ဒီလိုပဲ
ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ - လူ႕ရြာအတြင္း၊ သည္ေသမင္းႏွင့္။ ။ ေသကြင္းတတ္သာၿပီတကား။ (မဃေဒဝ
လကၤာသစ္၊ ပိုဒ္ေရ-၁၁၀။ မန္လည္ဆရာေတာ္) ႐ႈကကဲလြန္၊ အလြမ္းသန္သည္။ ။ ေလသြန္သာညီ
လတကား။ (ဖန္စၾကာလွ်င္-ခ်ီ ပိုဒ္စံုရတု။ နတ္သွ်င္ေနာင္)
ေဖ်ာက္ဆိပ္လလယ္
အသတ္ရွိေသာအကၡရာနဲ႕ ဝဏၰ တလံုးတလံုးၾကားမွာထည့္ၿပီး ခ်ျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆုိလိုရင္းက
အသတ္ပါတဲ့ အကၡရာေတြ ကို အသံတသံခ်င္းစီရဲ႕ၾကားမွာ ထည့္ၿပီး ခ်တဲ့နည္းပါ။ ဥပမာ နဝေဒးရဲ႕
တစိတ္စိတ္လွ်င္-ခ်ီ မုိးေတာရတုမွာ “ေပ်ာင္းပ်စက္ရာ ေခြလိမ့္မည္ - မွတ္ေန႕ရက္ၾကာေရလိမ့္မည္
- ခ်စ္ထံု႕မ်က္ပါ ေနလိမ့္မည္” ဆုိၿပီး ခ်ထားတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။
ညြန္႔ဟံု
ဝသတ္ အကၡရာမ်ားမ်ားသံုးၿပီး ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ နဝေဒးႀကီးေရးတဲ့ ျပည္-ျမင္ဗာဟုဘုရားတိုင္ ရတုပိုဒ္စံု
မွာ ဗာဟု ေတာင္ထိပ္ မိုဖ်ားေသာဝ္။ ။ ေခ်ာမြတ္ရြယ္ႏု ပ်ဳိထြားေသာဝ္။ ။ အိမ္သူမ်ဳိးျမတ္ ကိုယ္စားေသာဝ္။ ။
ဆုိၿပီး ဝ-သတ္နဲ႕ ခ်ထားတာကို ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။
ခ်ိန္ခြင္ညႇာ
ဒီနည္းကို “ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ” လုိ႕လည္း ေခၚပါတယ္။ (အစပ္ ေျခာက္ပါးမွာ ပါဝင္တဲ့ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ကာရန္စပ္
နည္းႏွင့္ မသက္ဆုိင္ပါ။ ဒီနည္းဟာ ရတု ခ်ီပံု ခ်ပံုအတြက္ သီးသန္႕နည္းျဖစ္ပါတယ္။) ပထမပိုဒ္မွာ
အခ်ရင္းကို တတိယပိုဒ္မွာ အဖ်ားလုပ္၊ တတိယပိုဒ္ အခ်ရင္းကို ပထမပိုဒ္မွာ အဖ်ားလုပ္ၿပီး ဒုတိယပိုဒ္
မွာသာ မတူကဲြျပားထူးျခားေအာင္ စပ္ဆုိျခင္း၊ ပထမႏွင့္ တတိယပိုဒ္ကိုသာ သံတူခ်ၿပီး ဒုတိယပိုဒ္ကို
သံကြဲခ်ျခင္းမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။
ဘီလူးရယ္
သ႐ူပ၊ သဝဏၰံ ျဖစ္တဲ့ အကၡရာ အသတ္သံေတြနဲ႕ လွည့္လဲႊၿပီး ခ်ျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆုိလိုတာက
အကၡရာတမ်ိဳးတည္းကိုပဲ ကာရန္အမ်ိဳးမ်ိဳးထားၿပီး ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ - “ဝမ္းဝယ္ဝိုးဝါး ေဝလို႕ကို။
ႏြမ္းနယ္ႏိုးနား ေနလုိ႕ကုိ။ က်မ္းက်ယ္ႀကိဳးစား ေၾကလုိ႕ကို။” ဆုိၿပီ ခ်တဲ့ပံုစံ ျဖစ္ပါတယ္။
စာက်ဳိး (စာႀကိဳး)
‘ဝ’ သတ္ႏွင့္ တျခားအသတ္ေတြၾကားမွာ သေဝထိုးပါတဲ့ အကၡရာေတြျခားၿပီး ခ်ထားတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႕
ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္ က်မ္းထဲမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ နႏၵမာလိနီက်မ္းထဲမွာေတာ့ ကဝိကဏၭပါသက်မ္းလာ
ရတု အခ်ီအခ် ၂၅-မ်ဳိးမွာ စာက်ိဳးနဲ႕ စာတံုး အတူတူပဲလို႕ ေရးထား ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ... ကဝိကဏၭပါသ
က်မ္းလာ ရတု အခ်ီအခ် ၂၅-မ်ဳိး လကၤာမွာ “စာႀကိဳးမွာကား၊ သေဝျခားသတ္၊ -အသတ္ႏွင့္၊ သတ္စပ္ျမဲထံုး။” ဆုိတဲ့ စာသားနဲ႕ မန္လည္ဆရာေတာ္ႀကီး ေရးသားေတာ္မူတဲ့ ရတုခ်ီနည္းခ်နည္းလကၤာအရ “သေဝအ
သတ္၊ သတ္-မသတ္မ်ိဳး၊ စာက်ိဳး ေခၚၾက၊” လို႕ေရးထားတဲ့ စာသားအရ စာက်ိဳးနဲ႕ စာတံုး အတူတူပဲ ဆုိတာ
မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလို႕ ယူဆပါတယ္။
စာတံုး
အခ်ီနဲ႕ အခ်ေတြမွာ ...
(င) သတ္နဲ႕ (ည) သတ္၊
(တ) သတ္ နဲ႕ (ပ) သတ္၊
(န) သတ္နဲ႕ (မ) သတ္ ေတြကို ကာရန္တူလုိ႕ ယူဆၿပီး စပ္ထားတာမ်ိဳးကို ေခၚတယ္လို႕ ကဝိကဏၭပါသ
က်မ္း၊ ကဗ်ာသာရတၳ သၿဂႋဳဟ္က်မ္းတုိ႕မွာ ဖြင့္ဆုိျပထားပါတယ္။ အခ်ီအခ်မွာ မဟုတ္ေပမဲ့ အတြင္းကာရန္
ေတြမွာ "စံု၊ ဂုဏ္၊ စုန္" ဆုိၿပီး ရွင္မဟာ သီလဝံသ ေတာင္တြင္းမွာ ေနစဥ္က စပ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း
ေတာ့ ဒါမ်ိဳး မစပ္ေတာ့ဘဲ ေရွာင္က်ဥ္တယ္လို႕ ဆုိပါတယ္။
ေဗာဓိမ႑ိဳင္၊ ခန္းဝါပိုင္က၊ ခ်က္႐ိုင္ျပည့္စံု၊ နဝဂုဏ္တည့္၊ ဆန္စုန္ထက္ေအာက္၊ ေက်ာ္ဝွန္တက္၍ ...
(ပါရမီေတာ္ခန္းပ်ိဳ႕၊ ပိုဒ္ေရ ၁။ ရွင္မဟာသီလဝံသ) မွတ္ခ်က္။ ။ ေသးေသးတင္ဟာ မ-သတ္ (မ္) နဲ႕
အတူတူပဲ လုိ႕ ယူဆရပါမယ္။
စာဆန္း (စာသြန္၊ စာဆြန္႕)
ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ “ဆုိအပ္ၿပီးေသာနည္းတို႔မွတပါး မလိမၼာေသာ သူငယ္တုိ႕သည္ မဘြယ္မရာ
မပီမျပင္ ဆုိေသာ စကားကဲ့သို႕ အသတ္ အသံ ကာရန္ မညီမညြတ္ ယြင္းခၽြတ္တိမ္းမွား ထားလိုတိုင္း အကၡ
ရာျဖင့္ ခ်ီျခင္းခ်ျခင္းတည္း။ ၄င္းကို ကၽြႏု္ပ္တုိ႕ ေက်းဇူးေတာ္ရွင္၊ ေရႊေတာင္ၿမိဳ႕၊ ေတာနယ္ ဝါးလယ္ရြာေက်ာင္း အရွင္ “သီရိမာလာ” ကား(စာသြန္) ဟူ၍ လည္းေကာင္း (စာဆြန္႕) ဟူ၍လည္းေကာင္း၊
ေခၚရမည့္အေၾကာင္းႏွင့္ မိန္႕ေတာ္မူဖူး၏။” လို႕ ဆုိထားပါတယ္။ အခ်ီမညီ၊ အခ်မညီ၊ အသတ္၊ အသံ
ကာရန္မညီဘဲ ထားခ်င္ရာ အကၡရာနဲ႕ ထားၿပီး ခ်ီတာ၊ ခ်တာမ်ိဳးကို ဆုိလိုပါတယ္။
အစျပတ္
တပိုဒ္ႏွင့္တပိုဒ္ အဓိပၸာယ္ကို လဲႊၿပီး ျပတ္ေအာင္ စပ္ဆုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဥဒါဟ႐ုဏ္အေနနဲ႕ ေတာင္ငူ
မင္း (နတ္သွ်င္ေနာင္) စာေတာ္ “ဘဝဂ္လံုးလွ်င္” ခ်ီရတု နိဂံုးမွာ ... “... ဆီပ်ံ႕ေက်ာသည္။ ။ သေဘာတမ္း
ကာ ေနေတာ့သည္။” လို႕ခ်ၿပီး “တခဏ္းလံုးပင္၊ မ႐ံုးခ်ယ္လွ်က္ ... " လုိ႕ အဓိပၸာယ္လဲႊေျပာင္းၿပီး ေနာက္တ
ပိုဒ္ကို ခ်ီထားတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။
စမၸါယ္ခ်ီစမၸါယ္ခ်
အစခ်ီတဲ့အပိုဒ္ရဲ႕ အစအကၡရာ အသံကိုယူၿပီး ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပထမအပိုဒ္မွာ ကသိုဏ္းက်ဴးရင့္ ... လုိ႕
ခ်ီၿပီး ... ကသိုဏ္းက်ဴးရင့္-႐ႈပါလင့္။ ။ လို႕ ခ်ပါတယ္။ တခါ ဒုတိယအပိုဒ္မွာ ... ကသိုဏ္းက်ဴးရင့္ ... လို႕ျပန္
ခ်ီၿပီး အတိုင္းကူးဆင့္-တုပါလင့္။ ။ လုိ႕ ခ်ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္တခါ တတိယအပိုဒ္မွာ အတိုင္းကူးဆင့္ ...
လုိ႕ ျပန္ခ်ီၿပီး မထိုင္းက်ဴးရင့္-ျပဳပါလင့္။ ။ " ဆုိၿပီး ခ်ထားတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဥဒါဟ႐ုဏ္တခု
အေနနဲ႕ ...ရွင္သံခို ဆုိရတုမွာ ... "ေန" နတ္ကသည္ လုိ႕ ခ်ီၿပီး ... မုန္းလ်က္မပိုင္ "ေန" ေတာ့သည္လုိ႕
ခ်ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အပိုဒ္-၂ မွာ "ေခြ" မပတ္လည္ ... လို႕ ခ်ီၿပီး တိမ္ႏွယ္ယွက္ဆုိင္ "ေခြ" ေတာ့သည္
လုိ႕ခ်ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အပိုဒ္-၃ မွာ "ေဝ" မွတ္ျမရည္ ... လို႕ ခ်ီၿပီး ... ေနတုိင္းစက္တုိင္း "ေဝ" ေတာ့
သည္လုိ႕ ခ်တာမ်ိဳးကို ဆုိလုိပါတယ္။
ျမင္းဆက္ခြ
အခ်ပိုဒ္က စကားလံုး၊ အဓိပၸာယ္ေတြကို ျပန္ယူၿပီး ေနာက္တပိုဒ္ကို ခ်ီတာမ်ိဳးကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဥပမာအေန
နဲ႕ ျပရရင္ ေတာင္ငူမင္း (နတ္သွ်င္ေနာင္) စာေတာ္ “ခုနစ္ေတာင္စြန္” ခ်ီ ေက်းေစ ပလီခတ္ရတုမွာ
“ခ်ဳပ္ေနေရာင္တင္သည္ညတြင္။” လုိ႕ ခ်ၿပီး ေနာက္တပုိဒ္ကို “ညခင္းခ်ဳပ္ေန၊ ျပန္တည့္ေလေသာ္ ...”
ဆုိၿပီး ျပန္ခ်ီပါတယ္။ တခါ ... “ႏိုင္မည္ကိုပင္ ရည္းၾကထင္။” လုိ႕ခ်ၿပီး တခါ “ႏိုင္မည္ရည္းထင္၊ အတင္
တင္ဝယ္ ...” လုိ႕ ေနာက္တပိုဒ္မွာ ခ်ီထားျပန္တာမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။
ျမင္းဆက္ခြန္႕
အခ်ပိုဒ္က အကၡရာကိုလည္းေကာင္း၊ အဓိပၸာယ္ကိုလည္းေကာင္း လည္ကုတ္မွာ ယူၿပီး ခ်ီျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာအေနနဲ႕ျပရရင္ ပါရမီေတာ္ခန္းပ်ိဳ႕ အပိုဒ္ေရ-၄ မွာ ရွင္မဟာသီလဝံသက “... ရပ္႐ႈၿပီးေသာ္၊
ငါ့ကိုေမွ်ာ္၍၊ ရွင္ေတာ္ေမတၱာ သက္လတ္တည္း။” လို႕ ခ်ၿပီး အပိုဒ္ေရ-၅ မွာ “ဘုရားမည္သည္၊
သက္ၾကည္ေမတၱာ၊ ...” ဆုိၿပီး အစပိုဒ္မွာမဟုတ္ဘဲ လည္ကုတ္ပိုဒ္ (ဒုတိယပိုဒ္)မွာ ယူၿပီး ျပန္ခ်ီ
ထားပါတယ္။ (ပ်ိဳ႕ဟာ ရတုမဟုတ္ေပမဲ့ လကၤာ ဆုိတဲ့အထဲမွာ ႏွစ္မ်ိဳးလံုး အက်ဳံးဝင္လို႕ ဒီခ်ီနည္း
ကို ဥပမာ ျပလိုက္တာပါ။)
ခု ဆက္လက္ေဖာ္ျပမယ့္ နည္းေတြကေတာ့ စာလံုးေရနဲ႕ မဟုတ္ဘဲ စာပိုဒ္ေတြ အေနအထားအ
ရ ေခၚေဝၚတဲ့ အေခၚအေဝၚပါ။ အမ်ိဳးအစားသတ္မွတ္ခ်က္လုိ႕ ေျပာရင္ ပိုမွန္ပါလိမ့္မယ္ ။
ပဲြ႕ကဆီ (မိုးေဆြ)
“ပိုဒ္စံု ရတု ၃-ပိုဒ္တြင္ ပ႒မအပိုဒ္ ရွည္ျခင္းတည္း။” လို႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ညႊန္ျပထား
ပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာေတာ့ ဒုတိယပိုဒ္၊ တတိယပိုဒ္ တူလွ်င္တူ၊ မတူလွ်င္မတူျဖစ္ၿပီး
ပထမပိုဒ္ ရွည္လ်ားေနလွ်င္ “မိုးေဆြ” လုိ႕ ေခၚတယ္လို႕ ဆုိပါတယ္။
ဝမ္းပိုဒ္ႀကီး (ဝမ္းပိုက္ႀကီး)
ဒုတိယပုိဒ္ က က်န္တဲ့အပိုဒ္ႏွစ္ပိုဒ္ထက္ ပိုၿပီးရွည္ေနတာရင္ ဝမ္းပိုဒ္ႀကီး လုိ႕ေခၚပါတယ္။ ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း
နိသ်ည္းမွာေတာ့ “ဝမ္းပိုက္ႀကီး” လုိ႕ ေရးထားပါတယ္။ သေဘာကေတာ့ ပထမအစပိုဒ္ဟာ ဦးေခါင္း၊
ဒုတိယအလယ္ပိုဒ္က ဝမ္းပိုက္၊ တတိယ အဆံုးပိုဒ္က ေျခ လုိ႕ ယူဆလုိက္တဲ့သေဘာပါ။ ဒါေၾကာင့္
ဒုတိယပိုဒ္က “ဝမ္း” ပိုဒ္ (သို႕မဟုတ္) ဝမ္းပိုက္ျဖစ္ၿပီး တျခားအပိုဒ္ေတြထက္ ပိုၿပီး ရွည္လ်ားေနေတာ့
ပိုႀကီးေနတယ္ ဆုိတဲ့ သေဘာနဲ႕ ေခၚေဝၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
လည္တို
တတိယပုိဒ္ က က်န္တဲ့အပိုဒ္ႏွစ္ပိုဒ္ထက္ ပိုၿပီးရွည္ေနတာရင္ “လည္တုိ” လုိ႕ေခၚေၾကာင္း ကဗ်ာသာရတၳ
သၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ေရာ ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာပါ ျပဆုိထားပါတယ္။
ညြန္႕တက္
ဒီမွာလည္း ႏွစ္မ်ိဳးကဲြျပားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ “ပ႒မပိုဒ္ မရွည္မတို ရွိျခင္း
တည္း။” (ပ႒မပိုဒ္က က်န္တဲ့ႏွစ္ပိုဒ္နဲ႕ မတူဘဲ မရွည္လြန္း မတိုလြန္းတာကို ဆုိလိုပါတယ္) လုိ႕ ေဖာ္ျပထားၿပီး ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာေတာ့ ပထမပိုဒ္၊ တတိယပိုဒ္ တူၿပီး ဒုတိယပိုဒ္ မတူလွ်င္ "ညြန္႕တက္" ဟုေခၚ
သည္ ဆုိၿပီး ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ညြန္႕လန္း (ညႊန္လမ္း)
ဒုတိယပိုဒ္က ပ႒မပိုဒ္ထက္ ပိုရွည္ေနရင္ “ညြန္႕လန္း” လုိ႕ေခၚတယ္လို႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ
ေဖာ္ျပထားၿပီး ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာေတာ့ ပထမပိုဒ္၊ဒုတိယပိုဒ္ တူၿပီး တတိယပိုဒ္ မတူလွ်င္ "ညႊန္
လမ္း" လုိ႕ ေခၚတယ္လို႕ ေဖာ္ျပထား ပါတယ္။ ဒီမွာလည္း ႏွစ္မ်ိဳးကဲြေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
ညြန္႕တံုး
တတိယပိုဒ္က ဒုတိယပိုဒ္ထက္ ပိုရွည္ေနရင္ “ညြန္႕တံုး” လုိ႕ ေခၚတယ္လို႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္း
မွာေရာ ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာပါ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ပိုဒ္စံုစၾကာ (စၾကာလည္)
အဆံုးခ်လွ်င္ အစပိုဒ္သို႕ ဆုိက္ျခင္း၊ တနည္းအားျဖင့္ ခ်ီပုဒ္ကို ျပန္ယူၿပီး ခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ -
ရခိုင္သူ မိညိဳေရး ကိုယ္ရည္ေသြးဘဲြ႕ ရတုမွာ “ေတာင္တြင္ျမင့္မိုရ္ ...” လုိ႕ ခ်ီၿပီး အဲဒီအပိုဒ္ကိုပဲ
“ေတာင္တြင္ ျမင့္မိုရ္သာတကား” ဆုိၿပီး ျပန္ခ်ပါတယ္။ နဝေဒးႀကီးရဲ႕ ရတုမွာလည္း ‘သီဟေတာႏွင့္
က်ိဳက္ေပါေမြ’ လုိ႕ခ်ီၿပီး ‘တြင္မည္က်ိဳက္ေပါ သီဟေတာ’ ဆုိၿပီး ျပန္ခ်ထားတာမ်ိဳးပါ။ (အကၡရာတလံုးတည္း
နဲ႕ အစပိုဒ္တုိင္းကို ေရးထားတဲ့ ပဒုမၼာၾကာဆုိနည္း ရတုေတြကိုေတာ့ ယႏၱရားစၾကာလည္ ရတု လို႕
ေခၚၾကပါတယ္။ ပိုဒ္စံုစၾကာရတုနဲ႕ မတူပါ)
ကိုယ္တြင္းျပည့္ (ရင္တြင္းျပည့္၊ ဝမ္းတြင္းျပည့္)
“ပိုဒ္ေရအတူ၊ ကာရန္တူ ပိုဒ္စံုညီညြတ္ျခင္းတည္း” လုိ႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ျပထားပါတယ္။
ရွိသမွ် အပိုဒ္အားလံုး အေရအတြက္ တထပ္တည္းတူၿပီး ပထမအပိုဒ္က စကားလံုးတုိင္းကို ဒုတိယနဲ႕
တတိယ အပိုဒ္ေတြမွာ တလံုးမက်န္ နေဘအျပည့္ထပ္ၿပီး ေရးတဲ့ ရတုမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ (ရင္တြင္းျပည့္၊
ဝမ္းတြင္းျပည့္) ဆုိၿပီးလည္း ေခၚပါတယ္။ အလြန္ေရးရခက္တဲ့ ရတုအမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း
မွာ ဥပမာ သီးသန္႕ ျပေပးပါ့မယ္။
စာျဖတ္
တပိုဒ္ႏွင့္တပိုဒ္ မညီရင္ “စာျဖတ္” လုိ႕ ေခၚေၾကာင္း ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ျပဆုိထားပါတယ္။
ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာေတာ့ ဒုတိယပိုဒ္၊ တတိယပိုဒ္ တူၿပီး ပထမပိုဒ္ မတူလွ်င္“စာျဖတ္” လို႕ ျပထား
ပါတယ္။
စာရိ
အျဖစ္ျခင္း မညီဘဲ စပ္ရင္ “စာရိ” လုိ႕ေခၚပါတယ္။ အလယ္မွာ တလံုးမညီဘဲ ရွိရင္ ‘သတ္ေစ့ႏွက္’ လုိ႕
ေခၚပါတယ္။ မေထာင္းတာစပ္ရတယ္။ အရင္းအဖ်ား ပ်က္႐ံုမွ်ႏွင့္ စာရိလို႕ ေခၚလို႕မရဘူးလုိ႕
ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ညြန္ျပထား ပါတယ္။
ေထာင့္တဲတြန္႕
တျခားရတုေတြလုိ ေလးလံုးတပိုဒ္ စပ္႐ိုးစပ္စဥ္မဟုတ္ဘဲ သံုးလံုးတပိုဒ္၊ ၄-လံုးတပိုဒ္၊ ၅-လံုးတပိုဒ္ အစရွိ
သျဖင့္ စပ္ဆုိသြားတဲ့ နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ရွင္မဟာရ႒သာရ ထြင္ခဲ့တဲ့ နည္းလို႕ သိရပါတယ္။
သံုးလြန္းတင္
တပိုဒ္ စပ္လုိက္႐ံုနဲ႕ ၃-ပိုဒ္ရျခင္း လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ ပထမအပိုဒ္ရဲ႕ စာလံုးေတြကိုပဲ ေရွ႕ေနာက္လွည့္
ပတ္ေရႊ႕ေျပာင္းၿပီး ဒုတိယနဲ႕ တတိယအပိုဒ္ေတြ ရေအာင္ စပ္သြားတာမ်ိဳးကို ဆုိလုိပါတယ္။ ၃-လံုး
တင္ကေန ၁၈-လံုးတင္အထိ စပ္လုိ႕ရတယ္လို႕ ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းမွာ ညြန္ျပထား ပါတယ္။
ယမကခ်ီ၊ ယမကခ်
ယမက ဆုိတဲ့ ပါဠိစကားရဲ႕ အဓိပၸာယ္က သဒၶါတူအနက္ကဲြ (သံတူေၾကာင္းကဲြ) ပိုဒ္ေတြ အစံုလိုက္
အစံုလိုက္ထားၿပီး ဖဲြ႕ဆုိတဲ့ ပါဠိကဗ်ာေတြကို ဆုိလိုပါတယ္။ ေခ်ာင္းမဘုရားတုိင္ရတုေတြျဖစ္ၾကတဲ့
ေခ်ာင္းမေမြရွင္-ခ်ီ နဝေဒးရဲ႕ ရတုမွာ ...
ေခ်ာင္းမေမြရွင္၊ ... ခ်စ္စမျမဲးေတာင္းကိုလည္း။
ေမာင္းမွ်ေရႊစင္၊ ... ျဖစ္ရမခဲးေတာင္းကိုလည္း။
ေၾကာင္းစေထြအင္၊ ... ျပစ္ပမရွဲးေတာင္းကိုလည္း။ ဆုိၿပီး ခ်ီထား၊ ခ်ထားသလို ...
ေခ်ာင္းမေမြေတာ္-ခ်ီ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ ေခ်ာင္းမဘုရားတုိင္ရတုမွာ ...
ေခ်ာင္းမေမြေတာ္၊ ... မုန္းဘြယ္မမ်ား ေတာင္းကိုလည္း။
ေမာင္းမွ်ေရႊေလွာ္၊ ... ႏႈန္းဆြယ္မရွား ေတာင္းကိုလည္း။
ေၾကာင္းစေထြေငၚ၊ ... ကုန္းသြယ္မသားေတာင္းကိုလည္း ...
ဆိုၿပီး အစံုလိုက္ ခ်ထားျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းက ကဗ်ာသာရတၳသၿဂႋဳဟ္က်မ္းနဲ႕ တျခားက်မ္းေတြမွာ
ေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိပါဘူး။ နတ္သွ်င္ေနာင္ဆုိ ရတုမ်ားထဲမွာ ေတြ႕ရတဲ့ နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေသာ္တာေရာင္
(အညြန္႕မဲ႕၊ စာတင္း မီးစ) ခ်နည္းနဲ႕ ကဲြျပားတာက ဒီနည္းမွာ စကားလံုးအားလံုးကို ကာရန္အညီ ထပ္ၿပီး
စပ္ဆုိထားတာျဖစ္ပါတယ္။
မွတ္ခ်က္။
သံုးပိုဒ္လံုး အပိုဒ္ေရတူညီလွ်င္ ...
(က) သတ္ေစ့ႏွက္သံုးခ်က္ညီ ရတု
(ခ) ပဒညီ ရတု
(ဂ) အရည္အျပည့္ ရတု
(ဃ) မဂၤလာ ရတု လို႕လည္း ေခၚေၾကာင္း ကဗ်ာဖဲြ႕နည္း နိသ်ည္းမွာ ျပထားပါေသးတယ္။
ဒါဆုိရင္ က်မ္းေတြမွာလာသမွ် ရတုခ်ီနည္း၊ ခ်နည္း အားလံုး စံုသြားၿပီျဖစ္ပါတယ္ ... ဆက္ၿပီး ေတြ႕ရရင္
လည္း ထပ္ၿပီး ျဖည့္စြက္ေပးပါ့မယ္ ... ရတုအေၾကာင္းက က်ယ္ျပန္႕လြန္းလို႕ ေရွ႕ဆက္ၿပီး ေရးရပါဦးမယ္ ...
- ဟယ္ရီလြင္
