Goal is not to have a goal.............. (John Cage)
က်ဳပ္တို႔ ပန္းတိုင္ဆိုတာ ပန္းတိုင္တစ္ခုမရွိေရးပင္ျဖစ္၏။
- ဂြ်န္ေက့ခ်္
LP ကုိ ၁၉၇၁ မွာဖြားျမင္ပါတယ္။ သူ႔ကို လူ႔ေလာကထဲဆြဲသြင္းလာတဲ့မဂၢဇင္းကေတာ့ "This" မဂၢဇင္းပါ။ ေနာက္ထပ္ ခုႏွစ္ႏွစ္အၾကာမွာေတာ့ L=A=N=G=U=A=G=E မဂၢဇင္းထြက္လာတယ္။ ခုႏွစ္ဆယ္ခုႏွစ္မ်ားဆီက စာေပအေျပာင္းအလဲတစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔ပဲ အၾကမ္းဖ်င္း သတ္မွတ္ထားၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီထက္မကပါဘူး။ မက္ဂန္ (Jerome MCGann) ကေတာ့ ကဗ်ာေလာကရဲ႕ အသစ္အေျပာင္းအလဲ တစ္ခုျဖစ္ျပီး စိတ္ကူးမ်ား(ideas)၊ အေတြးမ်ား (thoughts) နဲ႔ အဓိပၸါယ္မ်ား (Meaning) ေပၚမွာ အေျချပဳထားတယ္လို႔ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာ၊ အျခားေသာ ထြက္ေပါက္ (Contemporary Poetry, another Route) အက္ေဆးထဲမွာ ေရးခဲ့ဖူးတယ္။ LP ေပၚေပါက္ျခင္းရဲ႕ေနာက္ကြယ္က တရားခံေတြထဲမွာေျခာက္ဆယ္နဲ႔ခုနစ္ဆယ္ခုႏွစ္ အစပုိင္းကဗ်ာဆရာမ်ား အားလံုးရဲ႕ လက္ခ်က္ျဖစ္တယ္လို႔သူက ဆိုပါတယ္။ ဒီလိုဆြဲသြင္းလာသူမ်ား (Precursors) လို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္ ထားတဲ့မက္ဂန္ရဲ႕ တရားခံစာရင္းထဲမွာေတာ့ ေရာဘတ္ဖေရာ့စ္(Frost)၊ ဝီလ်ံဘတ္တလာယိစ္ (Yeats) ၊ေအာ္ဒင္ (Ayden) နဲ႔ ေဝါေလ့စတီဗင္တို႔ အျပင္ ေမာ္ဒန္ဆရာႀကီး အက္ဇရာေပါင္း (Pound)၊ ဂါထရုစတိုင္း (Stein) နဲ႔ ဇူေကာ့ဇကီး (Zukofsky) တို႔လည္း ပါဝင္တယ္လို႔ ဆုိတယ္။ဒါကဘာနဲ႔တူလဲဆိုေတာ့ ျဗိတိသွ် စစ္သားေတြ လယ္ကြင္းထဲ ရပ္ေနတာကိုအေမရိကန္လယ္သမားေတြက သစ္ပင္ေနာက္ကြယ္က ေသနတ္နဲ႔ ေခ်ာင္းပစ္သလိုပါပဲတဲ့။ ဟုတ္ကဲ့။ ၾကီးမားခိုင္ခံ့လြန္းတဲ့ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားကို အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာမ်ား ေခ်ာင္းေျမာင္းေတာ္လွန္ျခင္းပါပဲ။ အေမရိကန္ကဗ်ာဖတ္သူေတြက LP ကဗ်ာသေဘာအရ လိုအပ္ရင္ လိုအပ္သလို စာသား (Text) ကိုေျပာင္းလဲ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုဖို႔ အျမဲတမ္း အသင့္ရွိေနပါတယ္တဲ့။ LP ဟာ ကမၻာ့ကဗ်ာေလာကမွာတစ္ခါမွ မေပၚဖူးေသးတဲ့ နည္းစနစ္မ်ားနဲ႔ ကဗ်ာကုိ ခ်ဥ္းကပ္ပါလိမ့္မယ္လို႔ မက္ဂန္ကဆိုပါတယ္။ အဲဒီအက္ေဆးထဲမွာ မက္ဂန္က ဆရာမႀကီး ဘက္နဒစ္ေမယာ (Bernadette Mayer) ရဲ႕"Experiments" ထဲက စာသားေတြနဲ႔ ဥပမာ ေပးခဲ့တယ္။ ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ေတာ့ဒါဟာလံုေလာက္မႈမရွိပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕စာသားေတြကို ကြ်န္ေတာ္က ဂါးထရုစတိန္းရဲ႕"New" ကဗ်ာက ယူၾကည့္တယ္။ မက္ဂန္က အဓိကစရိုက္ ခုႏွစ္မ်ိဳးကို အခုလိုေဖၚျပခဲ့တယ္။
1. Systematically derange the language, for example, write a word consisting only of prepositional phrases, or add a gerundive to every paragraph, etc. (Anne docome too, to come and to come not to come as to)
ဘာသာစကားအား စနစ္က်စြာအစီအစဥ္မဲ့ေအာင္ လုပ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စာေၾကာင္းမွာ prepositional phrases ပါတဲ့စကားလံုးတစ္လံုးနဲ႔ (သို႔မဟုတ္) ၾကိယာ (Verb) ကို(-ing) ေပါင္းျပီးသံုးတဲ့"Gerund" ေတြရဲ႕ ကတၱားပုဒ္ အသံုးေတြကို စာပိုဒ္တိုင္းလိုက္ျဖည့္စြက္ျခင္းအားျဖင့္ စာသားအစီအစဥ္အား ကေမာက္ကမျဖစ္ေစသည္။ ဥပမာ- I do not see it making any difference. အဲဒီထဲက (it making) တို႔ (to come) တို႔ေတြ ကိုစာပိုဒ္ေတြထဲ ေပါင္းထည့္ ထားျခင္း ကိုဆိုပါတယ္။ Making ကို Subject မွာ နာမ္အေနနဲ႔ သံုးရင္ Gerund ပါ။ ဒါေပမယ့္ (it making) ဆိုတဲ့ အတြဲကို ကတၱားမွာသံုးရင္ေတာ့ လက္တင္ဘာသာစကားရဲ႕ အလိုအရ Genitive ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။
2. Get a group of words (make a list or select random), then from this words (only) intoa piece of writing – whatever the word allow. Let them demand their own form,and/or စကားလံုးမ်ားကို အစုဖြဲ႔ (စာရင္းလုပ္သလို ဒါမွမဟုတ္က်ပန္းေကာက္ထားသလိုမ်ိဳး) ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီစကားလံုးမ်ား ခြင့္ျပဳသေလာက္ခင္ဗ်ားေရးပစ္ပါ။ အဲဒီစကားလံုးေတြဟာ စာေရးျခင္း အပိုင္းအစအထိကို စီးဆင္းခြင့္ျပဳလုိက္ပါ။ သူတို႔ပံုစံကိုသူတို႔ေတာင္းဆိုပါေစ။
The same word in every line or a certain place in every paragraph etc ... Design word.
စကားလံုးတူေတြ ဒါမွမဟုတ္စကားလံုးတစ္လံုးထဲကိုပဲ ရွိျပီးသား စကားေျပစာပိုဒ္ ဒါမွမဟုတ္ ကဗ်ာထဲသို႔ထည့္ေရးပါ။ စာေၾကာင္းတိုင္းမွာ ထည့္ေရးပါ။ စာလံုးမ်ားကို ဒီဇိုင္းလုပ္ပါ။
ဥပမာ။ ။ ဆူဆန္ဟိုး (Susan Hwoe)ရဲ႕ကဗ်ာျဖစ္တဲ့ (Beffalo) ကိုဥပမာေပးလည္းရပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အယ္လန္ဂ်င္းဇဘတ္ရဲ႕ေဘာ္ဒါ ဂ်က္ကာရူးေဆ့ (Jack Kerouac) ရဲ႕ စေနမြန္းလြဲျပတင္း (Saturday After-noon Window) ေပါ့။ ကဗ်ာကို ေျပာရင္လည္းရတယ္။
RO-LET
Raw Bay Whom
Debt Gush Big
Hums Worm Year
Yogi Tide Dust
(P-323) JACK KEROUAC (BOOK OF SKETCHES)
အထက္ပါ အပိုဒ္က ကဗ်ာရဲ႕ ပထမအပိုဒ္ပါ။
3. Write what cannot be written; for example, compose an index (Read an index as a poem) ေရးလို႔မရႏိုင္တဲ့ အရာကိုေရးပါတဲ့။ ဆိုလိုတာက စာေရးသားနည္း ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့အမ်ိဳးအစားကိုဆိုပါတယ္။ စာရင္းေရးသလို တစ္ခုခ်င္းခ်ေရးပစ္ပါ။ (စာရင္းေတြကိုကဗ်ာအေနနဲ႔ဖတ္ၾကည့္စမ္းပါ)ဥပမာ။ ဂ်က္ကာ႐ိုးေလ့ခ္ရဲ႕ ကဗ်ာကိုပဲ ဥပမာလုပ္ရမွာပဲ။ အျခားေသာကဗ်ာဆရာမ်ားေရးတဲ့ပံုစံတူေတြကိုလည္း ခင္ဗ်ားတုိ႔ေတြ႔ဖူးပါလိမ့္မယ္။ ဂ်က္ရဲ႕ေကာက္ေၾကာင္းရဲ႕စာအုပ္ (BOOK OF SKETCHES) ထဲမွာပါတဲ့ ကဗ်ာပါ။ စာမ်က္ႏွာ ၁၀၉ ျဖစ္ျပီး ကဗ်ာအဆံုးသတ္မွာ1047E. Santa Clara St. လုိ႔ေရးထားပါတယ္။ ေနရာမ်ားကို မွတ္စုထဲခ်ေရးထားရဲ႕။
Raleigh, N.C
Pittsboro
Asheboro
Lexington
Statesville
4. Attempt writing in a state of mind that... seems least congenial.
စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ခံစားခ်က္နဲ႔ ေရးပါ။ဒါေပမယ့္ ခင္ဗ်ားေရးတဲ့စာေတြဟာ အျငင္းပြားဖြယ္မ်ားမ်ား ဒါမွမဟုတ္ လက္ခံႏိုင္စရာနည္းနည္းရွိတဲ့ စကားလံုးမ်ားကိုသံုးပါ။
ဥပမာ။ Attempt writing in a state ofmind. (ခံစားခ်က္ကိုမူတည္တဲ့အသံုး)
ဒီအခ်က္ကေတာ့ ကဗ်ာေရးသူနဲ႔ ေဝဖန္သူေတြအျငင္းမ်ားမ်ားပြားဖို႔ LP က ရည္ရြယ္တယ္။ ဥပမာ ေရာဘတ္ဂရီးနီးယား (Robert Grenier) ရဲ႕ Alchering စုစည္းမႈမ်ားမွာ ပါဝင္တဲ့ စာတစ္ေၾကာင္းကို ၾကည့္ပါဦး။
So m e o l d g u y s w I t h s c y t h e s
ဒါက စာလံုးေလးလံုးပါတဲ့ စကားစု ျဖစ္ျပီးအဓိပၸါယ္က တံစဥ္းမ်ားႏွင့္လူအိုတခ်ိဳ႕ (Some/ old guys/ with/ scythes) ပါ။
5. Consider word & Letter as forms - the concretistic distortion of a text, for example, too many o's or a multiplicity of thin letter.
စာလံုးနဲ႔ စကားလံုးတိုင္းကိုပံုသ႑န္လို ျမင္ပါ။ စာပိုဒ္ထဲက စာကိုယ္ေတြကို ပံု႑န္အမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ျပီး ေရးပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ "O"မ်ားစြာ စာလံုးတစ္လံုးထဲမွာ ဒါမွမဟုတ္စာေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္းမွာ သံုးျခင္း ႏွင့္ "I" ကဲ့သို႔ ပိန္သြယ္သြယ္အကၡရာမ်ားအား အဆမ်ားစြာ ပူးတဲြေရးျခင္း။ (illftiii, etc) ဥပမာအားျဖင့္ ေျပာရရင္ ျပင္သစ္ကဗ်ာဆရာမ ကက္သရင္ေပါ့ဇီ (Catherine Pozzi)(1882-1934) ရဲ႕ Nyx ကဗ်ာကို ဥပမာေပးခ်င္ပါတယ္။ ဒီကဗ်ာက LP ထက္ေရွ႕ကို အမ်ားႀကီး ေစာပါတယ္။ Nyx ကဗ်ာရဲ႕ ျပင္သစ္မူရင္းမွာေတာ့ ဝါက်အစေတြမွာ 'O' ေတြနဲ႔စျပီးေနာက္ဆံုးႏွစ္ေၾကာင္း ကေတာ့ "Je"နဲ႔ စပါတယ္။ ပင္းဂြင္းထုတ္ ျပင္သစ္ကဗ်ာမ်ား (၁၈၂၀-၁၉၅၀) ရဲ႕ အဂၤလိပ္မူမွာေတာ့
O you my nights, O anticipated blackness O proud land,
O stubborn mysteries O prolonged gazes, O cloud striking thunder
O∆ ∆ ∆..........
(P-621 the Penguin Book of French Poetry) (1820-1950)
အိုအသင္ ကြ်ႏု္ပ္၏ညမ်ား၊ အို ေကာင္းျမတ္ေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အနက္ေရာင္၊ အိုမာနရွိကုန္ေသာကုန္းေျမ၊
အိုေခါင္းမာလြန္းေသာ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္မ်ား၊ အို ဆန္႔ထြက္ေသာ ေငးေမာမႈမ်ား၊ အိုတိမ္တိုက္ ရိုက္ခတ္ေနေသာ မိုးၾကိဳးသြား
အို∆ ∆ ∆
ဒါမွမဟုတ္ရင္ ဂ်က္ကရူးေဆ့ရဲ႕သစ္ေတာဆီက အသံမ်ား (Sound in the woods) ရဲ႕ တတိယအပိုဒ္မွာေတာ့ စာေၾကာင္းေတြအားလံုးရဲ႕အစဟာ (Or-) ေတြနဲ႔ျဖစ္တယ္။ အဲဒီကဗ်ာထဲမွာပဲ သူက ဒီလိုအေရးမ်ဳိး ေရးေသးတယ္။
"Yes"voice
Of human child
"Oh!-"Zzzz
(ေရး ဟူေသာ လူသားခေလးငယ္ဆီမွအသံ၊အိုး……) ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ကို ဂ်က္၏ ေရးဖဲြ႕မႈမွာ ရုပ္ျပကာတြန္း အေရးကဲ့သို႔ ျဖစ္သည္။
6. Attempt to eliminate all connotations from a piece of writing vice versa.
စာေရးသားျခင္း အစိတ္အပိုင္းထဲမွာရွိတဲ့အဓိကက်တဲ့စကားလံုးေတြ၊ ဝါက်အဓိပၸါယ္ကိုပိုျပီး ျပည့္စံုေစတဲ့ စကားစုေတြ၊ အမွီးဝါက်ေတြအားလံုးကို ျဖဳတ္ပစ္ျပီးေရးပါ။ အဲဒီ အဓိကက်တဲ့ စကားလံုးေတြကလာတဲ့ စာေရးသားျခင္းအစိတ္အပိုင္းကိုလည္း အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ျငင္းဆန္ပါ။
ဥပမာ။ ။ ရြန္ဆီလီမန္ (Ron Silliman) ရဲ႕(Sitting Up, Standing, Taking Steps) ကိုၾကည့္ပါ။ ဝါက်မ်ား အားလံုးသည္စကားစုမ်ားျဖင့္ ကဗ်ာတစ္ခုလံုးကိုဖြဲ႕သည္။
His sister. The olive trees of Sacramento Street. Chipped cup. The Submarine on the horizon in the sunset.
သူ၏ညီမ။ ဆပ္ကရာမန္တိလမ္းရဲ႕ သံလြင္ပင္မ်ား။က်ိဳးေၾကေနေသာခြက္။ ဆည္းဆာထဲက ဝင္ရိုးတန္းေပၚရွိေသာ ေရငုပ္သေဘၤာ။
7. Work your ass off to change the language.
ဒီေနရာမွာမက္ဂန္ဟာ ဗန္းစကား(ass off) ကို သံုးထားပါတယ္။ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ with great effort ပါ။စာေၾကာင္းရဲ႕ အဓိပၸါယ္က ၾကီးစြားေသာလံုလနဲ႔ အတူဘာသာစကားေျပာင္းလဲေအာင္လုပ္ပါ လို႔ဆိုတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ဆရာမၾကီးဂါးထရုစတိန္းရဲ႕ "New"ကဗ်ာထဲကစာေၾကာင္းေလးေတြနဲ႔ ဥပမာ ေပးရမယ္။ အေတာ္ေလးကို ေစာျပီး LP ကို အစပ်ိဳးေစတဲ့အေရးပါ။
Half of it
Was it
Windows
Was She
ဒီအခ်က္ေတြကေတာ့ မက္ဂန္ ထုတ္ႏႈတ္ျပတဲ့ LP ရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာေတြပါပဲ။LP ဖတ္သူေတြ အေနနဲ႔ရင္ဆိုင္ ေနရတဲ့ ျပႆနာတခ်ိဳ႕ ရွိေနပါတယ္။ အဓိပၸါယ္မေဖၚႏိုင္တဲ့ဝါက်ျပတ္မ်ား (fragments)၊ ေတာင္စဥ္ေရမရမ်ား (nonsense) နဲ႔ အဓိပၸါယ္မဲ့မႈမ်ား(unmeaning)စတာေတြကို စာဖတ္ေနစဥ္မွာ ၾကံဳရတယ္။ LP ဟာဇာတ္ ေၾကာင္းေျပာသူ အခန္းက႑ကိုေသးငယ္ေအာင္လုပ္ၿပီး ျငင္းပယ္ၾကပါတယ္။ ဇာတ္ေၾကာင္းေျပာသူဆိုတာ ဘယ္စာေပမဆုိရွိတဲ့အဓိက အခန္းက႑ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ LP က ျငင္းတယ္။ (Rejection of the narrative model) တဲ့။ သူတို႔ဆီက ကဗ်ာဆရာ ေတြက LP ကို မေရးျဖစ္ခဲ့ဖူးဆုိရင္ေတာင္ LPရဲ႕နည္းစနစ္ေတြကို အသိအမွတ္ျပဳခဲ့တယ္။ ကံအားေလ်ာ္စြာ ဂြ်န္အက္ရွ္ဘရီရဲ႕ေရးသားပံုဟာ LP သမားေတြနဲ႔ သြားတူေနပါတယ္။ ဂြ်န္အက္ဘရီဟာ LPေတြကိုမယံုျပန္ဘူး။ေဆာင္းပါးရွင္ကေတာ့ ဂြ်န္အက္ရွ္ဘရီေျပာတဲ့ စကားကိုေရးထား တယ္။(He doesn't align himself with these poets because he believes language)အဓိပၸါယ္ကေတာ့ သူက သူ႔ကိုယ္သူ LP သမားေတြနဲ႔ သြားၫိွေနမွာမဟုတ္ဘူး။ သူကဘာသာစကားကို ယံုၾကည္သူတစ္ဦး ျဖစ္တယ္လုိ႔ဆိုတယ္။ ဟန္းဘာတန္ (Hans Bertens) နဲ႔ဂ်ိဳးဆက္နာတိုလီ (Joseph Natoli) တို႔ အယ္ဒီတာ လုပ္တဲ့ ပိုစ့္ေမာ္ဒန္ရဲ႕အဓိကပံုရိပ္မ်ား (The Key Figures / Postmodernism) ရဲ႕ အခန္း(၃) စာမ်က္ႏွာ(၁၃) မွာ ေဆာင္းပါးရွင္ စတီဗင္မြန္တီ ( Steven Monte) က ဂြ်န္အက္ရွ္ဘရီဟာပိုစ့္ေမာ္ဒန္ေခါင္းစဥ္တပ္ျခင္းခံရတာကို ျငင္းဆန္လိုျခင္းမရွိဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။၁၉၉၃ ခုႏွစ္က ဘယ္လီကာစတန္ (Bleikasten interview) အင္တာဗ်ဴးမွာေတာ့ သူဟာပိုစ့္ေမာ္ဒန္သမား တစ္ေယာက္ျဖစ္ေၾကာင္း ဝန္ခံခဲ့ပါတယ္။
L=A=N=G=U=A=G=E မဂၢဇင္းပထမအုပ္မွာ ေဒးဗစ္မဲလ္နစ္ (David Melnick) ဆိုတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ကေတာ့ အဲဒီ LP ဆိုတဲ့ကဗ်ာဟာ ခင္ဗ်ားကို ဘာလုပ္ေပးႏိုင္သလဲတဲ့။ သင္ဟာ သင့္ရဲ႕ ပင့္ကူအိမ္ထဲ ရုန္းကန္ေနရရွာတဲ့ပင့္ကူတစ္ေကာင္လို ျဖစ္ေနလိမ့္မယ္။ နားလည္ဖို႔ ႀကိဳးစားရင္းနဲ႔ပဲ စာဖတ္သူဟာလြတ္ေျမာက္ရာလမ္းကို ကဗ်ာဆီက ျပန္ေတာင္းပါလိမ့္မယ္။ သူက ေမးရွာပါတယ္။ ကိုယ့္လူရယ္စကားလံုးအဓိပၸါယ္ ကမၻာၾကီးက ခင္ဗ်ားအဖို႔ သိပ္ၾကီးလြန္းေနမလား?သိပ္မ်ားငယ္လြန္းေနမလား? သိပ္ကုိမ်ား ဆိုးရြား ေနလြန္းမလား။ ဆက္ဖတ္စမ္းပါကိုယ့္လူရယ္။ က်ဳပ္လဲ အတူတူပါပဲလို႔ ေရးခဲ့တယ္။
- ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း
