မေန႔က ငါ့ရဲ့ ႏွင္းဆီေတြ အခုိးခံရတယ္။
ဘယ္သူကမ်ား လေရာင္ရဲ့တန္ခုိးေတာ္ကုိ ရွင္သန္ထေျမာက္ခြင့္ ေပးခဲ့ပါသလဲ။
ဂ်ိမ္းတိတ္ (James Tate) ကုိ ကင္းဘတ္ျမိဳ႔ေတာ္မွာေမြးဖြါးခဲ့တယ္။ ေမြးေန႔အတိအက်က ၁၉၄၃ ဒီဇင္ဘာလ ရွစ္ရက္ေန႔ပါ။ သူ႔အေဖက တုိက္ေလယာဥ္မွဴးတစ္ဦးျဖစ္ျပီး သူငါးလသားအရြယ္မွာ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ထဲ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့တယ္။ သူ႔ရဲ့ ပထမဆံုးကဗ်ာစာအုပ္ရဲ့အမည္က ေပ်ာက္ဆံုးစစ္သည္ (The lost Pilot-1967) ျဖစ္တယ္။ အုိင္ဂုိပါတကၠသိုလ္ရဲ့ကဗ်ာအလုပ္ရံုေတြမွာ အသက္အငယ္ဆံုး ကဗ်ာဆရာဆုကုိ ရတယ္။ ဂ်ိမ္းတိတ္ရဲ့ ေပ်ာက္ဆံုးစစ္သည္ကဗ်ာစာအုပ္ဟာ ေျခာက္ဆယ္နဲ႔ခုႏွစ္ဆယ္ခုႏွစ္ ကဗ်ာဆရာမ်ားအေပၚ အေတာ္ေလးကုိ လႊမ္းမုိးခဲ့တယ္လို႔ ဆုိတယ္။ သူက တကယ့္ ဆာရီရယ္လစ္ဇင္ အစစ္။ နာမည္ၾကီးခ်ာလီဆီးမစ္ (Charles Simic) နဲ႔ ဒိုနယ္ဂ်ပ္စတစ္တုိ႔ၾကားထဲမွာ ဂ်ိမ္းတိတ္ရဲ့ အေရးသားဟာမတူညီတဲ့၊ တစ္မ်ိဳးကြဲျပားတဲ့ အဂၤလိပ္စာအေရးအသား ျဖစ္တယ္လို႔ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္တုန္းက ေဝဖန္ေရးဆရာဒါနဂလိုရ (Dana Gloia) က ေရဒီယုိက ေျပာၾကားခဲ့တယ္။ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္အတြင္းမွာ ဂ်ိမ္းတိတ္ဟာ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ထုတ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ၁၉၉၁ က ထုတ္ေဝခဲ့တဲ့ ဂ်ိမ္းတိတ္ရဲ့လက္ေရြးစင္ကဗ်ာမ်ား Selected Poems ဟာ ပူလစ္ဇာဆုနဲ႔ ဝီလ်ံကားလို႕စ္ ၀ီလ်ံဆုကုိရ…။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္မွာ ဂ်ိမ္းတိတ္ဟာThe Best American Poetry အတြက္ အယ္ဒီတာအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသးတယ္။ သူက အမ်ိဳးသားအႏုပညာနဲ႔စာေပတကၠသိုလ္က ေပးတဲ့ဆု (National Institute of Arts and Letters Award) ၊ေ၀ါ့ေလ့စတီဗင္ဆု (Wallace Stevens Award) ေနာက္ေတာ့ တန္းနီးပရုိက္ဇ္ (Tanning Priza-1995)၊ ဂူဂန္ဟင္းအဖြဲ႔ရဲ့ထူးခၽြန္ဆု (Guggen Foundation and the National Endowment for the Arts) နဲ႔ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့တိတ္ဟာ အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာ အကယ္ဒမစ္အဖြဲ႔ (The Academy of American Poets) ရဲ့ အဓိပတိ အျဖစ္ေရြးခ်ယ္ျခင္းခံရတယ္။ နယူးေယာက္တုိင္းသတင္းစာမွာေတာ့ ဂၽြန္အက္ရွ္ဘရီက တိတ္ ကုိ ဒီလုိေဝဖန္ခဲ့တယ္။ ”က်ဳပ္ဟာ ကဗ်ာဥာဏ္အလင္းကုိ ျပန္ရလုိတဲ့အခါမွာ ဒါမွမဟုတ္ျပန္ျပီး လန္းဆန္းလုိတဲ့အခါမွာ ဂ်ိမ္းတိတ္ရဲ့ ကဗ်ာေတြကုိ အျခားသူမ်ားရဲ့ကဗ်ာေတြထက္ပုိျပီး ဖတ္ျဖစ္တယ္။” - တဲ့။
သူက
ႏွစ္လုိဖြယ္ရွဴျမင္သူတစ္ဦး (Poet of possibilities)၊
၀ါက်တည္ေဆာက္မွု ေကာင္းမြန္သူ (of morph)၊
အံဘနန္းဖြယ္ ခ်ိတ္ဆက္မွုမ်ားဖန္တီးသူ (of surprising consequences)၊
ခ်စ္စရာ စကားလံုးမ်ားႏွင့္ စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးမွဳမ်ားရွိသူ (lovely and disastrous)၊
ေနာက္ျပီး သူတင္ျပတဲ့အေၾကာင္းအရာကေနရာတိုင္းမွာ ရိွနိဳင္ေတ႔ြနိဳင္တယ္။ (These phenomena exist everywhere) လို႔ခ်ီးမြမ္းခဲ့တယ္။
ဂ်ိမ္းတိတ္ဟာ သူ႔ကဗ်ာစာသားေတြကုိ သိပ္ခက္တဲ့စာလံုးေတြနဲ႔ ေရးေလ့မရွိသလုိ ရာဇဝင္ထဲကစကားလံုးေတြကုိလည္း သိပ္သံုးေလ့မရွိတာ ေတြ႔ရတယ္။ သူ႔ကဗ်ာစာအုပ္ေခါင္းစဥ္ ေတြကုိက ကဗ်ာေတြျဖစ္လုိျဖစ္နဲ႕။
ေမ့ေလ်ာျခင္းသကာလ (Theoblivion-1970)၊
ပ်က္ကြက္မွဳမ်ား (Absences-1972)၊
ခ်စ္မိသူမ်ားဆီမွ အကြာအေဝး (Distance from Love Ones-1990)၊
လင္းယုန္တစ္ေကာင္ရဲ့မွတ္စု (Memoir of theHawk-2001)
အျဖဴေရာင္ျမည္းမ်ား၏ျမိဳ႔ေတာ္ဆီသုိ႔အျပန္ (Return to the City of WhiteDonkeys-2004)၊
ဝိဥာဥ္ စစ္သည္ေတာ္မ်ား (The Ghost soliders-2008) တုိ႔ဟာ လွပတဲ့ေခါင္းစဥ္ေတြေပ့ါ။
A Knock On The Door
They ask me if I've ever thought about the end of
the world, and I say, "Come in, come in, let me
give you some lunch, for God's sake." After a few
bites it's the afterlife they want to talk about.
"Ouch,"I say, "did you see that grape leaf
skeletonizer?"Then they're talking about
redemption and the chosen few sitting right by
His side. "Doing what?" I ask. "Just sitting?" I
am surrounded by burned up zombies. "Let's
have some lemon chiffon pie I bought yesterday
at the 3 Dog Bakery." But they want to talk about
my soul. I'm getting drowsy and see butterflies
everywhere."Would you gentlemen like to take a
nap,I know I would." They stand and back away
from me, out the door, walking toward my
neighbors,a black cloud over their heads and
they see nothing without end.
- James Tate
တံခါးေခါက္သံတစ္ခ်က္
သူတုိ႔ က်ဳပ္ကုိေမးရဲ့။ အကယ္၍မ်ား က်ဳပ္ဟာ ကမာၻပ်က္မဲ့ အေၾကာင္းကုိ စဥ္းစားခဲ့ဖူးရင္၊ ေနာက္ေတာ့က်ဳပ္က ေျပာတယ္။" ဝင္ခဲ့ပါ ၊လာခဲ့ပါ ၊ သင့္ကုိေန႔လယ္စာတစ္ခ်ိဳ႔ေပးပါရေစ"။ ဘုရားသခင္ရဲ့ ဆႏၵအတြက္ တခ်ိဳ႕ေသာ ကုိက္ခဲမွဳေတြအျပီးမွာေတာ့ သူတုိ႔ေျပာခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာက အသက္ရွင္ျခင္းရဲ့ အျခားတစ္ဖက္ ဆုိတာပဲ။ “အုိ႔ခ်္” လို႔ က်ဳပ္ေျပာေတာ့ “အရြက္စားေလာက္လန္းေကာင္ကုိျမင္ခဲ့ပါသလား?” ေနာက္ေတာ့ သူတုိ႔ဟာ ကတိအတုိင္း ျပဳမူေဆာင္ရြက္ျခင္းဆုိတဲ့ အေၾကာင္းအရာကုိေျပာေနၾကျပီး တစ္ခ်ိဳ႔ဟာသူ႔ရဲ့ေဘးမွာ ထုိင္ခ်တယ္။ “လုပ္ေနတာဘာလဲ?” လုိ႔ က်ဳပ္ကေမးတယ္။ “ထုိင္ေနတာပဲလား?”။ ေလာင္ကၽြမ္းေနတဲ့အရူးေတြ က်ဳပ္ကုိ ဝိုင္းထားျခင္းခံရတယ္။” လီမြန္ေက်ာက္ေက်ာအစာသြပ္မုန္႔ေပးစားရေကာင္းလား။ မေန႔ကပဲက်ဳပ္ (၃) ေခြးမုန္႔တုိက္က ဝယ္လာခဲ့တာ”။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ဟာက်ဳပ္ရဲ့ ဝိဥာဥ္အေၾကာင္းကုိေျပာခ်င္ေနၾကတယ္။ က်ဳပ္က ေခါင္းမူးေနတယ္။ ျပီးေတာ့ လိပ္ျပာေတြကုိေနရာအႏွ႔ံမွာ ျမင္ေနရတယ္။ “လူၾကီးမင္းခဏ တစ္ျဖဳတ္အိပ္ခ်င္ ပါသလား။ က်ဳပ္က က်ဳပ္အိပ္ခ်င္မွန္းက်ဳပ္ကုိယ္က်ဳပ္ သိတယ္”။ သူတို႔ မတ္တပ္ထရပ္ျပီး ေနာက္ကုိဆုတ္ကာ က်ဳပ္နားကခြာ တံခါးအျပင္ကုိထြက္ၾက။ က်ဳပ္ရဲ့ အိမ္နီးနားခ်င္းေတြဆီ တန္းျပီးသြားေနၾက။ တိမ္အနက္တစ္စင္း သူတုိ႔ေခါင္းေပၚကျဖတ္ေတာ့ သူတုိ႔ဟာဘာကိုမွ မျမင္ေတာ့တာ အဆံုးမရွိႏိုင္ေအာင္ပါပဲ။
- ဂ်ိမ္း(စ္)တိတ္
ထင္ရွားေသာဦးထုပ္မ်ားစာရင္း ( The list of Famous Hats )
နပိုလီယံရဲ႕ဦးထုပ္ဟာ က်ဳပ္စိတ္ကူးျပီးေရးထားတဲ႔ ထင္ရွားေသာ ဦးထုပ္မ်ားစာရင္းအတြက္ေတာ့ ေရြးစရာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ သို႔ေပမယ့္ စိတ္ထဲေတာ့ သိပ္ဘဝင္က်လွတယ္မဟုတ္ဘူး။ ဒီဦးထုပ္ကိုပဲ ေျပာစရာ ရွိေနတယ္။ က်ဳပ္စဥ္းစားေနတာလည္း ဒီနပုိလီယံရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္စြပ္ဦးထုပ္ကိုပဲ။ ေရခ်ိဳးေဆာင္း ဦးထုပ္မ်ိဳးေလ။ ဒါကလည္း အဓိကသိပ္မက်တဲ့ ကြာျခားတဲ႔ထူးျခားမႈေလးနွစ္ခုကလြဲျပီၤး က်ဳပ္အေနနဲ႔ အ႐ိုးသားဆံုးေျပာရရင္ ငတံုးတစ္ေကာင္ လမ္းေထာင့္ကေစ်းဆိုင္မွာ ခပ္လြယ္လြယ္ ဝယ္လို႕ရတဲ႔ ဦးထုပ္နဲ႕ သိပ္မကြာဘူး။ ပထမတစ္ခ်က္က ရီစရာေကာင္းတာထက္ပိုတဲ႔ ဒီဦးထုပ္ဟာ အျဖဴေရာင္ရာဘာေရခ်ိဳးေဆာင္းဦးထုပ္ ျဖစ္ေနတယ္။ နပိုလီယံဟာ သူ႔ရဲ႕သမာ႐ိုးက်မဆန္တဲ႔ခပ္ရွဳပ္ရွဳပ္ဘဝကို သူငယ္စဥ္ကတည္းကစခဲ႔တာ အရြယ္ေရာက္ျပီးတဲ႔ အထိပါပဲ။ သူ႔အေဖ အသက္ျပန္ရွင္လာရင္ ဒီလိုဦးထုပ္မ်ိဳးကို ျပန္ဝယ္ႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိသလို သူ႔ရဲ႔ခႏၶာကိုယ္ဟာလည္း ေမြးကတည္းကစၿပီးသိပ္မႀကီးထြားခဲ႔ေပမယ့္ သူ႔ရဲ႕ဦးေခါင္းကေတာ့ ၾကီးလာခဲ႔မယ္ဗ်။ သူဟာ ဒီလို ခပ္ေသးေသးဦးထုပ္နဲ႔ေမြးဖြားလာသလုိ ေမြးကတည္းက သူ႔ဦးေခါင္းဟာ အလြန္ေသးတယ္။ သို႔ေပမယ့္ ဒီဦးထုပ္ကပဲ သူ႕ကိုနာက်င္မႈေတြနဲ႔ေခါင္းစားစရာေတြ တစ္သီတစ္သန္းၾကီး ေပးခဲ႔တယ္လို႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ သူဟာ အဲဒီဦးထုပ္ကို ေဆာင္းဖို႔အတြက္ အဆင္ေျပေအာင္ သူ႔ေခါင္းကို အရူးတစ္ေယာက္လို ဆီေတြလိမ္းဖို႔လိုခဲ႔တာေပါ့။ ေနာက္ဆံုးထူးျခားခ်က္တစ္ခုကေတာ့ အဲဒီဦးထုပ္ဟာအနားသံုးဖက္ကိုခ်ိဳးၿပီးေဆာင္းလို႔ရတဲ႔ဦးထုပ္ျဖစ္ေနတာပဲ။ ေလ့လာသူ ေက်ာင္းသားေတြ အတြက္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ၿပီး အလုပ္လုပ္လုိျဖစ္လြယ္ကူေစတဲ႔ပံုပဲ။ ႐ိုးစင္းလြန္းတဲ့ ငါ့ရဲ႕အေတြးတစ္ခုကေတာ့ သူ႔ရဲ႕အမ်ားပိုင္တဲ့ ေခါင္းေအာက္ထဲမွာ အျခားေသာ ေခါင္းတစ္လံုးရွိေနခဲ့တယ္ ဆိုတာရယ္ ေနာက္ျပီး အဲဒီအရာဟာ ပိရမစ္ ဒါမွမဟုတ္တစ္စံုတစ္ရာျဖစ္ခဲ႔မယ္ ဆိုတာပါပဲ။
- ဂ်ိမ္း(စ္) တိတ္ (Jame Tate)
ကဲ …. ဒီတစ္ညမွာေတာ့ျဖင့္ ႏုိ႔ရည္ဆမ္းထားတဲ့ လေရာင္နဲ႔ ေနာက္ဆံုးညစာပန္းခ်ီကားကုိ ယုဒအတြက္ျဖစ္ျဖစ္၊ ပန္းခ်ီဆရာ ဒါဗင္ခ်ီအတြက္ျဖစ္ျဖစ္စားျဖစ္ေအာင္ စားလုိက္စမ္းပါ။ ဘုရားသခင္ မနက္ပုိင္းက လုပ္ထားတဲ့ တိမ္ေတြလည္းခရီးထြက္သြားႏွင့္ျပီ…….. မိုးလင္းသြားေတာ့ တိမ္တစ္ဆုပ္ဟာ နင့္ေခါင္းေပၚမွာ ရွိေနဦးမယ္။
Ref: James Tate's Collective Poems
- ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း
